Napomena s
riječima sv. Jeronima (IV st.): Svaka
istina, ma ko je rekao, od Svetog je Duha.
I kazivanje
„Bukvalno čitanje
prirode jeste idolatrija. A svaka idolatrija odvaja čoveka od duhovnih
stvarnosti, na prvom mestu od Boga. Bog je
duh, i koji mu se mole, duhom i istinom treba da se mole. Za idolopoklonike
kao i za materijalističke filosofe – a to je jedno i isto – priroda je kao
kinesko pismo. Strancu i neznalici, koji bi prvi put video kinesko pisanje, ovo
bi predstavljalo vez, ornamentiku, čarobno šarenilo, bez ikakva unutrašnjeg
smisla i značenja. Zamislite, da pred takvim jednim pismom stoje jedan
neznalica i jedan pismen Kinez. Neznalica bi gledao i video samo čarobno
šarenilo, i svu pažnju bi upravio na linije, kuke i šare toga pisma. Međutim Kinez
ne bi prikovao svoju pažnju na šarena slova, nego bi brzo sledio za smislom, za
misaonim i duhovnim značenjem, zaključanim u tim šarenim pismenima. Neznalica bi
se i očima i duhom sav prikovao za spoljanu formu pismena, dok bi Kinez samo
očima gledao pismena a duhom bi hvatao duh i slova. To vam je verna slika idolopoklonika
– učenih ili neučenih – s jedne strane, i pravih hrišćana s druge strane. Prvi
prikivaju i čula i duh za simvole, a drugi čulima opažaju simvole a duhom
čitaju duh.“
(Iz: Nikolaj
Velimirović, Simvoli i signali,
Prizren, 1995, str. 242-243)
II kazivanje
„Postoje
ljudi koji poštivaju Sunce, jer je ono očitovanje Božije; postoje i drugi koji
ga odbijaju poštivati, jer ono nije Bog, što je, čini se, dokazano činjenicom
da ono zalazi. Poštivatelji sunca mogu ustvrditi da ono ne zalazi, nego da je
okretanje Zemlje to što stvara takav privid; i njihova tačka gledišta mogla bi
se usporediti s onom ezoterizma, koja je, s jedne strane, svjesna teofanijske
i, takoreći, sakramentalne prirode velikih fenomena vidljivog svijeta, i koja,
s druge strane, zna stvarnu i potpunu prirodu stvari, a ne samo jedan posebni
aspekt ili pojavnost.
Ali nužno je
spomenuti i treću mogućnost, onu idolatrije: postoje ljudi koji štuju Sunce, ne
zato što znaju da ono očituje Boga, ili da je Bog njime očitovan, niti zato što
znaju da je ono nepokretno i da ne zalazi,[1] nego
zato što zamišljaju da Bog jeste Sunce; u ovom slučaju, egzoterički
preziratelji sunca mogu itekako proglasiti paganizam. Oni su relativno upravu,
dok su nesvjesni idolatrije – ili preciznije, heliolatrije – može biti samo
izrođenje pravoputnog stava; bez sumnje, ne isključivog stava, ali, u svakom
slučaju, stava koji je svjestan stvarnog stanja, kako s tačke gledišta
subjekta, tako i sa tačke gledišta objekta.
Strogo govoreći,
činjenje sedžde (klanjanje, op. a.)
pred Kabom, ili u pravcu Kabe, moglo bi se protumačiti kao čin idolatrije, s
obzirom na to da je Bog izvan prostora i da je Kaba prostorni i materijalni
objekat. Ako je ovaj prigovor besmislen, onda će i usporedan prigovor, upućen
štovateljima Počela „kroz“ Sunce, a i kršćanima, hindusima ili budističkim
ikonodulama, također biti besmislen, i to sa stajališta počela i bez da se u
obzir uzimaju razlike u razinama, koje su uvijek moguće. Jedan sufija je
očitovao da je Kaba kružila oko njega; istinska Kaba bila je zazbiljenja u
njegovom srcu.“
(Iz: Frithjof Schuon, Ezoterizam kao Počelo i kao Put, s engleskog preveo Asim Delibašić, Connectum, Sarajevo, 2011, str. 198)
[1]
Činjenica da se Sunce okreće oko svoje ose, koliko je poznato, ne ulazi u
razmatranje unutar simbolizma ograničenog na naš Sunčev sistem.
